قدیمی ترین محله ی تهران + تهران در زمان قاجار و پهلوی

آن قدر که خیابان های تهران در حال تغییر و تحول است که هر چند سال یک بار نمی توان مطمئن بود که اگر به کوچه و خیابانی برگردی، باز با همان بافت و همان ساختمان ها و یا حتی همان اهالی روبرو شوی! البته این امر با توجه به بسیاری از واقعیت ها زیاد هم از ذهن دور نیست. مثلا به طراحی منازل نگاه کنید؛ طی هر مدت کوتاهی که می گذرد شیوه ها و سبک های نوین تری به علم ساخت و ساز عمران اضافه می شود و خب البته سلیقه ی مخاطبین و افراد دچار تغییر و دگرگونی می شود و همین خود عاملی بسیار تعیین کننده در تغییر بافت شهری است. اما در این میان هنوز هم هستند محله هایی قدیمی که هنوز هم با همان بافت سنتی و قدیمی و اهالی اصیلش هنوز هم پابرجا هستند و همان و حال و هوا را به شما در میان ساختمان های سر به فلک کشیده با طراحی اروپایی را به هر کسی که در آن پا بگذارد، هدیه می دهد.

ده ونک

یکی از محله های قدیمی تهران محله ی ده ونک است. ده ونک که دقیقا در وسط شهر قرار گرفته است و یکی از سر سبزترین مناطق رو به شمال شهر تهران است. در دوره ی قاجار این ده و زمین‌ ها و توتستان‌ هایی که در آن قرار گرفته بود در زمره ی مایملک خانواده ی میرزا حسن ‌خان مستوفی‌ الممالک، معروف به آقا و نخست وزیر ایران در ۵ دوره بوده است.

حتی آرامگاه این مرد نیز در مجموعه ی معروف به باغ مستوفی که در محل فعلی دانشگاه الزهرادر ده ونک است، قرار گرفته است. امروزه، این منطقه از شمال به بزرگراه نیایش، از جنوب به بزرگراه همت و شهرک والفجر در شمالی ترین قسمت محله ی امیرآباد، از شرق به محله ی ونک و از سوی غرب به بزرگراه چمران و محله شهرک غرب و سعادت آباد محدود می ‌شود. این خیابان که یکی از محله های قدیمی تهران است، به صورت کلی ده ونک را اکثرا به حد فاصل خیابان شیخ بهایی و شیراز جنوبی و شمالی و در کل خیابان ونک محدود می دانند.

ده ونک از جمله محله‌ هایی است که هنوز حالت قدیمی خود را بافت قدیمی خود حفظ نموده است. از جمله مجموعه های معروفی که در این محله وجود دارند، بوستان باغ ایرانی، زورخانه ونک و کلیسای ارامنه سنت میناس، مرقد امامزاده قاضی الصابر از نوادگان امام سجاد و گورستانی با چندین قرن قدمت می باشد.

پهنای کوچه های باریک و کم عرض ده ونک، گاهی تا ۹۰ سانتی متر است. درب های چوبی و دیوارهای خشتی از بهترین عناصر به کار رفته در معماری این محله است.

خیابان ناصرخسرو

یکی دیگر از محله های قدیمی تهران خیابان ناصرخسرو در نزدیکی بازار تهران یا همان بازار ۱۵ خرداد است. خیابان ناصرخسرو از آن دسته جاهایی است که به غیر از مغازه‌ های آن بهتر است که گاهی هم نگاهی به بالای سر خود و یادگارهای زیبای به جای مانده از معماری دوران‌ قدیم تهران بیاندازیم.

ناصرخسرو در گذشته بخشی از ارگ سلطنتی بوده و تاریخ ساخت آن به سال ۱۲۸۵ برمی‌ گردد. این خیابان به دستور ناصرالدین ‌شاه قاجار خیابان ناصریه نام‌ گذاری می ‌شود و بعدها نام آن به خیابان ناصرخسرو تغییر می ‌یابد.

در این خیابان بناهای تاریخی بسیاری از گذشته به جای مانده است. از مهمترین آن ‌ها می ‌توان به شمس ‌العماره، مدرسه ی دارالفنون سرای روشن، کوچه مروی و میدان توپخانه اشاره کرد. خوشبختانه با انجام مرمت و بازسازی‌ هایی که بر روی بناهای این ساختمان صورت گرفته است، ساختمان های قدیمی این خیابان اوضاع بهتری نسبت به سایر بناهای تاریخی تهران دارند. این خیابان امروزه میزبان بورس کالاهایی همچون لوازم آرایشی و بهداشتی، الکتریکی و دوربین و لوازم جانبی آن است.

خیابان ۳۰ تیر

بی شک نباید در معرفی محله های قدیمی تهران از نام خیابان ۳۰ تیر گذشت. خیابان ۳۰ تیر یکی از محله های قدیمی و اصیل شهر تهران است که به خاطر قیام مردم در تاریخ سی تیر ماه سال ۱۳۳۱ نامش از قوام السلطنه تغییر یافت.

۳۰ تیر از دیرباز یکی از جاذبه های شهر تهران بوده است و امروزه با سنگ فرش شدن خیابان و حضور غرفه های سیار خیابانی به خصوص غذاها که بویشان هر رهگذری را به هوس می اندازد نیز بر جاذبه های آن افروده است. خیابان ۳۰ تیر در منطقه ی ۱۲ شهر تهران قرار گرفته است و نزدیک به پارک شهر است. خیابان ۳۰ تیر قبلا خیابان مریض خانه نام داشته است. البته، پس از چندی به دلیل قرار داشتن کلیسای انجیلی پطرس مقدس، کنیسه حییم و آتشکده ی زرتشتی آدریان به خیابان ادیان معروف شد.

در این خیابان؛ موزه ملی ایران، موزه آبگینه و سفالینه، موزه علوم و فناوری ایران، بنیاد سینمایی فارابی و هنرستان صنعتی تهران قرار گرفته است. البته این روز ها از جمله جاذبه های دلنشین و البته خوشمزه ی این خیابان، رستوران های سیاری هستند که در این خیابان قرار گرفته اند. این خیابان را می توان پاتوق جدید مردم تهران دانست زیرا آن قدر محبوبیت این خیابان در بین مردم بالا رفته است که در اکثر اوقات ممکن است در زمان تردد در این خیابان شما با ترافیک انسانی روبرو شوید.

خیابان شمیران

شمیران، شمیرانات و یا همان خیابان شمرون یکی دیگر از محله های قدیمی تهران است که اتفاقا طرفداران بسیار زیادی در بین افراد مختلف دارد. جالب است بدانید که تقریبا ۹۹ درصد مردم در گفتار عامیانه به این خیابان، شمرون می گویند.

شمرون منطقه‌ ای است که در مجاورت شهر تهران و در شمال و شمال شرق آن قرار گرفته است. شمرون را به عنوان شمالی ‌ترین منطقه ی تهران می شناسند. شمرون در گذشته منطقه ‌ای ییلاقی و خوش آب و هوا در شمال تهران بوده که محل اقامت تابستانی و تفرجگاه پادشاهان قاجار و پهلوی بوده‌ است و چندین مجموعه ی کاخ و اقامتگاه توسط آنان در شمیران ساخته شده‌ است.

از جمله ی این کاخ ها، کاخ سعد آباد و کاخ نیاوران هستند که امروزه تبدیل به موزه شده اند. شمیران دارای آب و هوای لطیف و معتدل کوهستانی برخوردار است. تابستان هایش خنک و زمستان هایش سردِ سرد است. از جمله شاخصه های محله ی شمرون این است که سرتاسر این خیابان با درخت های چنار کهنسال و تنومند پوشیده شده است.

خیابان های اقدسیه، آجودانیه، صاحبقرانیه، نیاوران، جماران، جمشیدیه، منظریه، کامرانیه، فرمانیه، اختیاریه، احتشامیه، دروس، قلهک، قیطریه، تجریش، دربند، زعفرانیه، ولنجک، محمودیه، الهیه، پل رومی، امانیه، اوین و درکه در زمره ی خیابان های منطقه ی شمرون قرار می گیرند.

خیابان منیریه

خیابان منیریه یکی از محلات قدیمی تهران است که در مرکزی ترین قسمت تهران قرار گرفته است و در زمان قاجار یکی از بخش های اعیان نشین تهران بوده است. درباره ی محله ی منیریه جالب است بدانید که اسم این محله از نام منیرالسلطنه مادر کامران‌ میرزا گرفته شده ‌است زیرا، منیرالسلطنه ساکن در عمارت منیریه بوده است که در این محل قرار داشته است.

خیابان منیریه از جنوب به خیابان فرهنگ و از شمال به چهار راه سپه و از شرق و غرب به ترتیب به چهار راه ابوسعید و چهار راه لشکر منتهی می‌ شود. منیریه در ناحیه ی ۲ شهرداری منطقه ۱۱ قرار گرفته است در کل ۹۱ هکتار مساحت دارد.

بیشتر ساختمان های قدیمی و به اصطلاح مجلل این خیابان در دوره ی قاجار به وجود آمده اند و پس از گذشت سالیان سال، به یک ساختمان با ارزش تاریخی تبدیل شده است.

اصلی ترین خیابان بخش شرقی محله، خیابان اسدی منش یا البرز قدیم است که در یک امتداد جنوب شرقی به سمت شمال غربی عمود برحصار شاه طهماسبی شکل گرفته و خیابان بوذرجمهری یا ۱۵ خرداد فعلی را به دروازه ی باغ شاه متصل می کرده است.

خیابان یوسف آباد

یکی دیگر از محله های قدیمی تهران که به خوش نشین تهران معروف بوده است، خیابان یوسف آباد است که امروزه به آن خیابان سیدجمال الدین اسدآبادی نیز می گویند. این خیابان از غرب به بزرگراه کردستان و محله ی امیرآباد، از شرق به خیابان ولی عصر و محله ی عباس ‌آباد، از شمال به بزرگراه شهید همت و محله ی ونک و از جنوب به خیابان دکتر فاطمی و دوراهی یوسف آباد محدود می ‌شود.

این خیابان خوش آب و هوا هم در زمره ی مایملک میرزا یوسف مستوفی الممالک می باشد و در سال ۱۲۸۸ هجری قمری پایه گذاری شد.

راسته ی اصلی یوسف آباد یا همان خیابان سید جمال الدین اسدآبادی را شلوغ ‌ترین خیابان این محله ‌است و بیشتر واحدهای اطراف آن را واحدهای تجاری و مغازه ‌ها تشکیل می ‌دهند. خیابان اصلی یوسف آباد ۷۰ خیابان فرعی راه دارد.

خیابان جمهوری

از دیگر محله های قدیمی تهران باید به خیابان جمهوری اشاره نماییم. خیابان جمهوری دارای نام های مختلفی بوده است. نام‌ های پیشین جمهوری؛ خیابان شاه، خیابان شاه ‌آباد، یا خیابان استانبول یا همان اسلامبول بوده است. خیابان جمهوری از میدان جمهوری آغاز شده و تا میدان بهارستان کشیده می ‌شود.

خیابان‌ های اصلی و فرعی بسیاری در گذر این خیابان هستند که برخی از آن‌ها همچون ولی‌عصر و کارگر جنوبی یا خیابان امیریه ی سابق کشیده می شده است. و برخی دیگر مانند خیابان های لاله ‌زار، صفی‌ علی ‌شاه، ملت و اکباتان بر نام‌ های دیرین خود باقی مانده ‌اند.

کوچه برلن

یکی دیگر از محله های قدیمی و به نام شهر تهران، کوچه ی برلن است. این کوچه در مرکز تهران و در جنوب خیابان جمهوری و در میان خیابان‌ های لاله ‌زار جنوبی و فردوسی واقع شده است. اما معروف بودن این خیابان تنها به خاطر قدیمنی بودنش نیست بلکه، این کوچه دارای مغازه‌ های مختلف برای پارچه و پوشاک و به ویژه لباس های مخصوص و دیگر کالاهایی است که بیشتر در حوزه ی لباس و پوشاک است.

در کوچه برلن، دست ‌فروشان زیادی به فروش اجناس خود می ‌پردازند. یکی از دانستی های جالبی که باید درباره ی این کوچه بدانید این است که از قدیم جمعه‌ بازار بزرگی در این کوچه برپا می شود که مردم آن را به نام پارکینگ پروانه می شناسند. در این جمعه بازار، از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را می توانید  پیدا نمایید.

خیابان تجریش

از جمله محله های قدیمی تهران، خیابان تجریش و میدان معروفش است. تجریش، یکی از محله‌ های قدیمی تهران است که اتفاقا جاذبه‌ های گردشگری زیادی در آن نیز قرار گرفته است و از جمله ی آن ها می توان به امامزاده صالح و کاخ سعد آباد اشاره کرد. البته از بازار قدیمی تجریش و مراکز خرید بزرگ آن هم نمی توان به سادگی گذشت.

تجریش در انتهای قسمت شمالی خیابان ولیعصر قرار گرفته است و دسترسی به آن با وسیله ی شخصی و یا وسایل حمل و نقل عمومی بسیار ساده و راحت است.

کن

یکی از محله های قدیمی تهران که بسیار قدیمی است، محله ی کن است که دارای جاذبه های طبیعی و بناهای تاریخی چند صد ساله در خود است. کن این پتانسیل را دارد که به عنوان یک قطب گردشگری در استان تهران معرفی شود.

کن از دو روستا در شمال غربی شهر تهران ساخته شده است که نام این دو روستا کن و سولوقون می باشد.

رودخانه ی کن از رشته کوه های توچال سرچشمه می گیرد. محله ی سولولقون که با کن است، یکی از توابع محله کن می باشد که از ۱۶ آبادی تشکیل شده است.

محله ی حصارک تهران

از جمله ی دیگر محله های قدیمی تهران محله ی حصارک تهران است. حصارک تهران در شمال غربی تهران واقع شده است. حصارک یکی از محله های بسیار قدیمی تهران است که در حال حاضر با رشد بی سابقه ای روبرو شده است و ساخت و ساز در آن افرایش یافته است. حصارک از شمال به دامنه‌ های البرز و آبریز کوه‌ های امامزاده داوود و کیگا و سولقان می ‌رسد.

محله ی لویزان

لویزان یکی از محله های قدیمی تهران است که در واقع دهکده ای قدیمی است. تا به حال به این فکر کرده اید که لویزان به چه معنایی است؟ شاید برایتان جالب باشد که بدانید لویزان به معنای غلات له شده است! لویزان از شمال به ازگل، از جنوب به شمس آباد، از شرق به شیان و از غرب به شمس آباد می رسد. از جمله جاذبه های دیدنی لویزان، امامزاده پنج تن و پارک جنگلی لویزان است.

محله ی گیشا

گیشا یکی از خیابان ها و محله های قدیمی تهران است که در منطقه ی ۲ قرار گرفته است و به صورت مستقیم به بزرگراه حکیم متصل است. گیشا به خیابان زنده ی تهران مشهور است و دلیل آن هم این است که به علت وجود مغازه ها و مراکز خرید بسیار زیادی که در این خیابان وجود دارد، همیشه زنده و پر رفت و آمد است. گیشا ۴۱ خیابان فرعی دارد و از جمله ی خیابان های تهران است که به سمت مدرنیته شدن رفت.

محله ی فرحزاد

فرحزاد یکی از محله های قدیمی و خوش آب و هوای تهران است که اتفاقا بسیار معروف و محبوب است زیرا رستوران های سنتی و باغچه های آن مکانی بسیار زیبا و مناسب تبدیل شده است. فرحزاد به ۳ قسمت؛ فرحزاد بالا یعنی شمال اتوبان یادگار امام، فزحزاد پایین یعنی جنوب اتوبان یادگار امام و محله ی امامزاده می رسد.

فرحزاد از محله های قدیمی شمال تهران است که از گذشته به صورت روستایی در مسیر جاده امامزاده داوود استقرار داشته و به مرور زمان و در اثر توسعه پایتخت به صورت محله ای از شهر تهران درآمده است.

 خیابان لاله زار

راستش را بخواهید، محله های قدیمی تهران بدون لاله زار معنا و روح ندارند! خیابان لاله زار یکی از قدیمی‌ترین خیابان‌های تهران است که در گذشته میزبان مراکز فرهنگی و هنری مثل سینما و تئاتر بوده است و امروزه بورس لوازم الکترونیک است. گراند هتل معروف را می شناسید؟ امروزه این هتل در لاله زار تبدیل به انباری متروکه شده که اجازه ی ورود به آن داده نمی‌شود.

بازار

خیابان ۱۵ خرداد را همه ی ما با نام بازار بزرگ تهران می شناسیم و گفتهه و نگفته می توانیم بی هیچ حرفی حتی به قدمتش پی ببریم. بازاری که در این خیابان قرار گرفته است و همه آن را به نام بازار بزرگ تهران می شناسند، قدمتی از دوران صفویه را با خود دارد.

بازار و خیابانش همیشه شلوغ و پر جنب و جوش است و بازارهای اصلی آن عبارتند از: بازار عباس ‌آباد، بازار زرگرا، بازار امیر، بازار کفاش ‌ها، بازار زید، بازار نجارها، بازار بین ‌الحرمین، بازار مسجد جامع و غیره.

کوچه مروی

کوچه مروی یکی از قدیمی‌ترین مراکز خرید و محله های تهران است که در گذشته بیشتر مهاجران عرب در آن به تجارت می ‌پرداختند. انواع خوراکی خارجی که در نقاط دیگر شهر کمتر به چشم می‌ خورند، بورس انواع لوازم آرایش، اسباب ‌بازی و چای و قهوه و غیره در این کوچه فراوان است. فلافل های معروف این کوچه را خورده اید؟ عمارت شمس‌العماره و بسیاری از ساختمان‌های قدیمی دیگر تهران مانند سرای روشن و بازار تهران در نزدیکی این کوچه قرار دارد. کوچه مروی در خیابان ناصرخسرو قرار گرفته است. این کوچه از طرف غرب به این خیابان و از طرف شرق به خیابان پامنار محدود می ‌شود.

خیابان شوش

در بین محله های قدیمی تهران، در محله ی شوش زندگی به شکل دیگری است. شوش قبلا از دروازه غار، دروازه شاه عبدالعظیم، لب خط، تیر دوقلو تشکیل می شده است. شوش را قبلا شبیر می گفته اند. باغ آذری و شوش قبلا کوره‌ های آجرپزی‌ در آن وجود داشته اند.

خیابان مولوی

خیابان مولوی تهران نیز یی دیگر از خیابان ها و محله های قدیمی تهران است که قدمت آن به زمان ناصر الدین شاه برمی‌ گردد. از جاذبه‌ های مهم خیابان مولوی می‌توان به بازار تاریخی مولوی، بازار پارچه فروش ها، کلیسای طاووس، کوچه باغ ایلچی و کوچه مرغی اشاره کرد.

امروزه این خیابان یکی از بزرگ ترین و کامل ترین مراکز فروش پارچه و پرده و خواروبار می باشد و از این رو افراد بسیاری را به شمت خود جلب نموده است.

چهار راه استانبول

خیابان چهار راه استانبول یکی از خیان ها و محله های قدیمی تهران است که قبلا با نام چهار راه اسلامبول شناخته می ‌شده است.

در اطراف این خیابان، مراکز کنسولی و تجاری مهمی از جمله سفارت بریتانیا در ضلع شمال غربی، سفارت آلمان و ترکیه در جنوب شرقی و مراکز خرید و تجاری مثل پاساژ فردوسی، پاساژ پلاسکو سابق کوچه برلن و صرافی‌های مختلف در ضلع غربی این خیابان اشاره کرد. موزه ی جواهرات ملی در ضلع جنوبی این خیابان قرار گرفته است.